Cơn sốt Baby Three đang trở thành một hiện tượng không khác gì trào lưu Labubu hay Capybara, khi mà những món đồ chơi này mang “chất gây nghiện” đặc biệt đối với rất nhiều người. Trào lưu này đã tạo ra vô số câu chuyện và ý kiến trái chiều, như việc chi tiền mua đồ chơi nhưng bị các bậc phụ huynh cho là vô bổ, dẫn đến mâu thuẫn trong gia đình.

Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách khách quan và thực tế, chúng ta có thể thấy rằng Baby Three chỉ đơn thuần là một món đồ chơi thú nhồi bông. Vấn đề nằm ở thái độ và cách thức mà mọi người sử dụng hay nhìn nhận món đồ này. Quan trọng hơn, không thể phủ nhận rằng Baby Three có khả năng tác động mạnh mẽ đến tâm lý của người chơi, không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng bị cuốn hút. Vì vậy, câu hỏi đặt ra là cha mẹ cần phải làm gì để giúp con em mình không bị cuốn vào cơn sốt này, và làm sao để có cái nhìn đúng đắn về trào lưu này?

Bác sĩ Anh Nguyễn, tác giả của cuốn sách Làm mẹ không áp lực, đã chia sẻ một câu chuyện đáng suy ngẫm. Trong lần gọi điện về Việt Nam, cô cháu gái của bác sĩ vui mừng khoe: “Con vừa mở hộp được con Baby Three hiếm đấy cậu!” với ánh mắt lấp lánh. Thấy vậy, bác sĩ Anh Nguyễn tò mò hỏi: “Hiếm là sao con?”. Bé trả lời nhanh chóng: “Là Baby Three mắt rưng! Bộ sưu tập có vài con hiếm thôi mà con mở trúng một con!”.

Gia đình của chị Nguyễn khá nghiêm khắc, ít khi cho con mua đồ chơi, và món đồ này là món quà đặc biệt. Tuy nhiên, điều khiến bác sĩ ngạc nhiên hơn là cô cháu gái nói rằng cả lớp ai cũng mê món đồ này. Không chỉ dừng lại ở việc sưu tập, cháu còn tạo ra những “túi mù” bằng cách cho vào đó những món đồ chơi nhỏ và bán lại cho bạn bè, qua đó kiếm được 700.000 đồng chỉ từ việc bán những chiếc túi mù. Điều này khiến bác sĩ không khỏi suy nghĩ: Tại sao trẻ nhỏ lại dễ bị cuốn vào trào lưu này đến vậy? Liệu đây chỉ đơn giản là một trò chơi vô hại hay thực sự có vấn đề gì ẩn sau?

Trào lưu túi mù không phải là một hiện tượng mới. Mặc dù tại Việt Nam, nó mới chỉ bắt đầu, nhưng ở các quốc gia phương Tây như Anh, Úc, Mỹ, trào lưu này đã bùng nổ từ năm 2017. Đến năm 2018, túi mù đã lọt vào danh sách những xu hướng trò chơi phổ biến tại Mỹ. Thậm chí, các quốc gia như Úc đã cấm hình thức “săn túi mù ảo” trong các trò chơi trực tuyến, và nhiều quốc gia khác cũng đang áp dụng biện pháp quản lý để tránh tình trạng trẻ em bị thao túng tâm lý.

Vậy tại sao trẻ lại dễ bị cuốn vào trào lưu này đến vậy? Một số lý do cơ bản là cơ chế thao túng tâm lý, đặc biệt là cảm giác hồi hộp khi nhận được món đồ bất ngờ từ chiếc hộp. Cảm giác này kích thích sự tò mò và ham muốn sở hữu nhiều món đồ, dẫn đến việc trẻ tiếp tục mua thêm. Theo nghiên cứu của GS. Grimmer từ ĐH Tasmania (Úc), 90% trẻ em dễ bị thao túng bởi cơ chế này, trong khi tỷ lệ ở người lớn chỉ là 30%. Nguyên nhân chính là vì trẻ chưa đủ nhận thức về chiến lược tiếp thị đang diễn ra. Thêm vào đó, hội chứng FOMO (sợ bỏ lỡ) càng làm tăng khao khát sở hữu đủ bộ sưu tập, tạo áp lực vô hình lên trẻ và cha mẹ.

Một yếu tố nữa là cơ chế “chờ đợi hồi hộp” của túi mù, có thể hiểu theo lý thuyết “củng cố gián đoạn” (Intermittent Reinforcement) của GS. Skinner. Trong thí nghiệm của ông, khi chim bồ câu mổ vào cần gạt để nhận thức ăn một cách ngẫu nhiên, chúng trở nên ám ảnh và tiếp tục mổ dù không đói. Tương tự, trẻ em khi nhận được phần thưởng bất ngờ từ túi mù sẽ liên tục mua thêm, luôn hy vọng “mở thêm sẽ gặp may”. Đây là cơ chế gây nghiện giống như trong các trò đỏ đen.

Thêm vào đó, các nhà sản xuất còn áp dụng chiến lược hộp quà hiếm, khiến trẻ không biết mình sẽ nhận được món gì, nhưng vì đôi khi có món đồ hiếm, trẻ sẽ tiếp tục bỏ tiền ra mua, dù số tiền đã chi ra không hề nhỏ. Điều này tạo ra thói quen chi tiêu không kiểm soát và áp lực từ bạn bè cùng trang lứa khi muốn sở hữu những món đồ hiếm. KOLs và mạng xã hội cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển của trào lưu này, khiến trẻ càng bị cuốn vào vòng xoáy mua sắm.

Túi mù ảo đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng hơn, khi những trò chơi này không chỉ dừng lại ở đồ chơi vật lý mà còn đi vào thế giới ảo. Trẻ em có thể bị lôi kéo vào việc sưu tập những món đồ ảo trong game, nơi cha mẹ sẽ khó khăn hơn trong việc giám sát và quản lý. Chính vì thế, nhiều quốc gia đã bắt đầu cấm hoặc kiểm soát chặt chẽ các hoạt động này.

Vậy cha mẹ phải làm gì để giúp con em mình không bị thao túng tâm lý bởi những trào lưu như thế này? Đầu tiên, cha mẹ không nên phủ nhận hay la mắng khi con chia sẻ về những trò chơi mới. Hãy cùng con tìm hiểu và hiểu được lý do vì sao chúng bị thu hút. Cẩn trọng khi mua những món đồ chơi theo xu hướng là một điều quan trọng, đặc biệt là phải xem xét tính an toàn và tác động tâm lý của chúng. Hơn nữa, việc dạy trẻ tư duy phản biện sẽ giúp trẻ nhận thức rõ ràng hơn về nhu cầu thực sự của mình, từ đó tránh được việc bị thao túng tâm lý. Hãy khuyến khích trẻ tham gia vào những bộ sưu tập có ý nghĩa và phát triển sự sáng tạo như sưu tầm sách hoặc tự làm đồ chơi handmade.

Giải thích về cơ chế “chờ đợi hồi hộp” và dạy trẻ về tài chính cá nhân cũng là những biện pháp quan trọng. Khi trẻ hiểu rằng sự hấp dẫn của túi mù đến từ hiệu ứng tâm lý chứ không phải giá trị thực sự của món đồ, chúng sẽ có cái nhìn khách quan hơn về trò chơi này. Hướng dẫn trẻ cách quản lý tiền tiêu vặt một cách hợp lý sẽ giúp trẻ phát triển ý thức tài chính và có những quyết định tiêu dùng sáng suốt hơn.

Trào lưu xé túi mù, Baby Three bao giờ hết hot?

Theo báo Gia đình Việt Nam, trao đổi với Gia đình Việt Nam, Tiến sĩ Tâm lý học Quách Thu Quế, nghiên cứu viên tại Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội), cho rằng trào lưu xé túi mù là một hiện tượng tâm lý phổ biến, xuất phát từ sự kích thích do yếu tố bất ngờ.

“Khi mở một túi đồ chơi mà không biết bên trong có gì, não bộ tiết ra dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh mang lại cảm giác hưng phấn, giống như nhận được phần thưởng. Điều này không chỉ thu hút trẻ em mà còn cả người lớn, vì con người có xu hướng bị kích thích bởi sự mới lạ và kỳ vọng vào phần thưởng. Mạng xã hội càng làm tăng sự lan truyền của trào lưu này, khi mọi người chia sẻ khoảnh khắc ‘đập hộp’ đầy hứng thú,” Tiến sĩ Thu Quế chia sẻ.

Theo Tiến sĩ Thu Quế, trào lưu này có thể được coi là một dạng bẫy tâm lý, kích hoạt hiệu ứng “lợi ích không chắc chắn”. Khi mở túi, người tiêu dùng không biết họ sẽ nhận được món đồ chơi hiếm hay phổ biến, từ đó kích thích họ tiếp tục mua để thử vận may. Cơ chế này tương tự với việc gây nghiện từ trò chơi xổ số hay máy đánh bạc. Nếu không kiểm soát được tâm lý, người mua dễ dàng chi tiêu nhiều hơn dự kiến mà không nhận được món đồ mình mong muốn, dẫn đến lãng phí tiền bạc và hình thành thói quen tiêu dùng không lành mạnh, đặc biệt đối với trẻ em.

Tiến sĩ Thu Quế nhận định: “Những trào lưu tiêu dùng như vậy thường có vòng đời ngắn, từ vài tháng đến một năm, trước khi bị thay thế bởi xu hướng khác. Tuy nhiên, nếu các nhà sản xuất không ngừng sáng tạo và cải tiến sản phẩm, duy trì yếu tố mới lạ, trào lưu có thể kéo dài lâu hơn. Dù vậy, về lâu dài, xã hội cần tìm kiếm những hình thức giải trí lành mạnh hơn, giúp phát triển tư duy thay vì chỉ dựa vào yếu tố may rủi và kích thích dopamine tức thời.”

Tiến sĩ Quế cũng khuyên các bậc phụ huynh cần cân nhắc kỹ khi mua túi mù cho con. Mua một vài món đồ chơi dạng này để mang lại niềm vui cho trẻ là điều bình thường, nhưng nếu trẻ em hình thành thói quen tiêu xài dựa trên cảm xúc và sự kích thích tức thời, đó là một vấn đề đáng lo ngại.

“Trẻ em cần được giáo dục về giá trị của tiền bạc, sự kiên nhẫn và cách đưa ra quyết định mua sắm hợp lý. Nếu trẻ quá đam mê trò chơi này, cha mẹ có thể hướng dẫn con tiết kiệm tiền, đặt ra giới hạn mua sắm hoặc tìm kiếm các hoạt động mang tính giáo dục cao hơn,” chuyên gia tâm lý Quách Thu Quế chia sẻ.