Nỗi đau càng trở nên nặng nề hơn khi bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị với chi phí dao động từ 50-70 triệu đồng/tháng, vượt xa khả năng tài chính của gia đình.
Tại Bệnh viện K (Hà Nội), người phụ nữ cho biết trong gia đình không ai từng mắc bệnh ung thư. Sau khi thực hiện các xét nghiệm, chụp chiếu và phân tích đột biến gene, bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại bụng 1, xác định chị Mai mắc UT, nhiều khả năng do thói quen ăn uống và sinh hoạt.
Suốt hơn 10 năm qua, chị và chồng bán thức ăn vặt cho trẻ em, chủ yếu là xúc xích, thịt nướng, nem chua… Những thực phẩm không bán hết thường được chiên hoặc nướng lại để gia đình dùng, tránh lãng phí. Đến khi xuất hiện triệu chứng đi ngoài phân đen, ra máu, chị mới đi khám và phát hiện có khối u trực tràng, sinh thiết xác nhận UT.
“Chế độ ăn uống không lành mạnh có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư, thậm chí đẩy nhanh quá trình tiến triển bệnh,” bác sĩ Nam nhấn mạnh.
UT tiêu hóa gia tăng ở người trẻ
Đây không phải là trường hợp cá biệt. Bác sĩ Nam cho biết ông đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân trẻ tuổi mắc UT tiêu hóa do lối sống thiếu khoa học. Một thanh niên 30 tuổi, làm việc ở nước ngoài, thường xuyên thức khuya, ăn đồ ăn nhanh, ít vận động, được chẩn đoán UT đại tràng giai đoạn ba với di căn. Một trường hợp khác, nam giới 36 tuổi, nghiện rượu và thuốc lá, tiêu thụ nhiều thịt nhưng ít rau xanh, cũng mắc UT khi còn rất trẻ.
Theo thống kê từ Tổ chức Ung thư Thế giới (Globocan) năm 2020, tại Việt Nam có hơn 14.000 ca mắc mới và hơn 7.500 ca tử vong do UT đại trực tràng. Đáng lo ngại, căn bệnh này đang có xu hướng gia tăng ở nhóm tuổi 30-40, thậm chí có trường hợp dưới 20 tuổi.
Bác sĩ Nguyễn Bình Nguyên, Trung tâm Tiêu hóa Gan Mật, Bệnh viện Bạch Mai, nhận định nguyên nhân chính là do lối sống và chế độ ăn uống “Tây hóa”. Thói quen tiêu thụ nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, ăn ít rau củ, hút thuốc, uống rượu bia và ít vận động là những yếu tố nguy cơ hàng đầu.
Theo Tổ chức Nghiên cứu UT Quốc tế (IARC), thịt đỏ và đặc biệt là các loại thịt chế biến sẵn ở nhiệt độ cao như chiên, nướng được xếp vào nhóm có thể gây ung thư. Nhiều nghiên cứu cho thấy ăn 100g thịt đỏ mỗi ngày làm tăng nguy cơ ung thư lên 17%, còn nếu tiêu thụ thêm 50g thịt chế biến sẵn mỗi ngày (như xúc xích, thịt xông khói), nguy cơ này tăng thêm 18%.
Không chỉ vậy, một nghiên cứu tại Singapore cũng phát hiện thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều đường và chất béo có thể sản sinh hợp chất methylglyoxal, ảnh hưởng đến gene chống khối u, làm tăng nguy cơ UT.
Ngoài chế độ ăn, những thói quen như chiên, nướng thực phẩm nhiều lần, sử dụng thực phẩm ôi thiu, quá hạn, hay lạm dụng gia vị không đảm bảo an toàn cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Bên cạnh đó, lối sống ít vận động, hút thuốc lá và uống rượu bia thường xuyên càng khiến hệ tiêu hóa chịu nhiều áp lực hơn.
Cách phòng ngừa UT tiêu hóa
Ngoài yếu tố dinh dưỡng, một số nguy cơ khác có thể làm tăng khả năng mắc UT đại trực tràng như tuổi tác, tiền sử viêm ruột mạn tính, xạ trị vùng bụng, hoặc di truyền trong gia đình. Khoảng 5% ca bệnh liên quan đến đột biến gene, chẳng hạn như hội chứng Lynch.
Bác sĩ Hà Hải Nam khuyến nghị mọi người nên điều chỉnh lối sống để giảm nguy cơ mắc bệnh. Cụ thể, nên ăn nhiều rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế tiêu thụ thịt đỏ và tuyệt đối tránh thịt chế biến sẵn. Việc tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn hỗ trợ phòng ngừa UT.
“Nếu bạn hút thuốc, hãy cân nhắc bỏ ngay. Nếu uống rượu bia, hãy giảm bớt. Đặc biệt, hãy đi khám sức khỏe định kỳ, nhất là khi đã trên 45 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ,” bác sĩ nhấn mạnh.
Sàng lọc UT định kỳ là biện pháp quan trọng để phát hiện sớm các polyp tiền UT. Nếu được loại bỏ kịp thời, nguy cơ UT giảm đến 90%. Theo Hiệp hội UT Mỹ, người từ 45 tuổi trở lên nên sàng lọc định kỳ ngay cả khi không có triệu chứng. Với những người có nguy cơ cao, như tiền sử gia đình mắc bệnh, cần sàng lọc sớm hơn, từ 20-30 tuổi.
UT đại trực tràng thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khi bệnh nặng hơn, người mắc có thể gặp các dấu hiệu như đầy bụng, rối loạn tiêu hóa, đi ngoài ra máu, phân có màu bất thường, hoặc táo bón xen kẽ tiêu chảy. Nếu phát hiện muộn, bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm như tắc ruột, thủng đại tràng hoặc xuất huyết tiêu hóa.
