Mâm ngũ quả ngày Tết 2024: Ý nghĩa, cách sắp xếp đúng
Mâm ngũ quả ngày Tết là văn hóa của người Việt Nam. Tùy theo vùng miền, mâm ngũ quả lại được biến tấu với nhiều loại quả khác nhau. Vậy mâm ngũ quả mỗi miền gồm những quả gì và ý nghĩa của nó là gì, cách chưng ra sao?
Cứ mỗi năm tới dịp Tết về thì thứ không thể thiếu để trang trí tết trên bàn thờ gia tiên đó là mâm ngũ quả. Mâm ngũ quả bày trên bàn thờ ngày Tết không chỉ khiến không khí Tết lan tỏa khắp nơi mà còn mang ý nghĩa tâm linh hết sức quan trọng.
1. Mâm ngũ quả là gì?
Mâm ngũ quả là khái niệm để chỉ một mâm trái cây với khoảng năm loại hoa quả khác nhau thường được bày biện trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Mâm ngũ quả thường được chưng, bày trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách.
Những loại trái cây này thường để thể hiện ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc cũng như cách sắp xếp chúng.
Ngày nay, khi bày biện mâm ngũ quả cho ngày Tết đã mang nhiều ý nghĩa cho trang trí không chứ không chỉ mang ý nghĩa tâm linh như phong tục ngày xưa.
2. Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết từng miền
Mâm ngũ quả thường được trưng với 5 loại trái cây khác nhau và điều này cũng được nhắc đến trong kinh Vu Lan Bồn với hình ảnh tượng trưng trái cây 5 màu.
Và đối với người Việt chúng ta, con số 5 tượng trưng cho mong muốn được ngũ phúc lâm môn:
Phú: Giàu có, nhiều của cải
Quý: Phẩm chất sang trọng
Thọ: Sống lâu trăm tuổi
Khang: Có nhiều sức khỏe
Ninh: Cuộc sống bình an
Còn trong Phật Giáo, 5 màu sắc của mâm ngũ quả tượng trưng cho “ngũ thiện căn” là tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt). Vì thế, các loại hoa quả được chưng trên mâm ngũ quả dịp Tết cũng mang những ý nghĩa nhất định như:
-Quả bưởi, dưa hấu: Căng tròn, tươi mát, hứa hẹn năm mới đủ đầy, may mắn.
-Trái hồng, quýt: Sắc đỏ cam rực rỡ, tượng trưng cho sự may mắn và thành đạt.
-Trái lê: Ngọt ngào, ngụ ý cho việc gì cũng suôn sẻ, thuận lợi.
-Trái lựu: Nhiều hạt với mong muốn con cháu nhiều, vui nhà vui cửa.
-Trái đào: Thể hiện sự thăng tiến.
-Mai: Ngụ ý con gái phải có chồng, hạnh phúc.
-Trái táo (táo đỏ): Mang ý nghĩa phú quý.
-Thanh long: Ngụ ý rồng mây gặp hội.
-Quả trứng gà có hình trái đào tiên: Thể hiện lộc trời ban xuống.
-Dừa: Có âm tương tự như là “vừa” trong tiếng miền Nam, có nghĩa không thiếu.
-Sung: Thể hiện mong muốn sung túc trong mọi mặt như sức khỏe, công việc, tình yêu,…
-Đu đủ: Mang đến sự đầy đủ, phồn thịnh.
-Xoài: Có âm na ná như là “xài” nếu đọc theo kiểu miền Tây, cầu mong cả năm tiêu xài không thiếu thốn.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Đối với người dân miền Bắc, một mâm ngũ quả đẹp, đúng chuẩn phải là một mâm ngũ quả có đầy đủ các loại trái cây như: chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt, dứa,… với màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hòa, đảm bảo đúng theo Ngũ hành:
Kim – màu trắng
Mộc – màu xanh lá
Thủy – màu đen
Hỏa – màu đỏ
Thổ – màu vàng
Chuối trong mâm ngũ quả được bày theo nải, phải là chuối xanh, tượng trưng cho sự quần tụ, sum vầy, đầm ấm. Bưởi có màu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang, may mắn.
Cũng có một số gia đình thay bưởi bằng quả phật thủ (tác dụng lưu giữ thần, Phật và gia tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ).
Quả quất cảnh, quả hồng hay ớt đỏ được tô điểm xung quanh mâm ngũ quả vì có màu đỏ, vàng rực rỡ, vô cùng đẹp mắt – biểu tượng cho sự may mắn, thành đạt. Còn quả dứa có mùi thơm đặc trưng, thể hiện mong ước về một năm mới an lành và nhiều phúc lộc.
Người miền Bắc thường bày mâm ngũ quả kiểu truyền thống là đặt nải chuối xanh ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ các loại quả còn lại, chính giữa đặt bưởi, phật thử hoặc là mãng cầu, các loại quả khác nhau đào, hồng, quýt, táo thì đặt ở xung quanh, ở chỗ trống thì có thể xen kẻ ớt, quất.
Mâm ngũ quả miền Trung
Dải đất miền Trung thường gặp phải thiên tai, bão lũ, hạn hán quanh năm nên đất đai cũng không được màu mỡ, ít cây trái. Vì vậy, mâm ngũ quả của người miền Trung rất đơn giản, không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy, miễn thành tâm là được.
Các loại trái cây thường thấy trong mâm ngũ quả của người miền Trung là:
-Thanh long
-Chuối
-Dưa hấu
-Mãng cầu
-Dứa
-Sung
-Cam
-Quýt
Mâm ngũ quả miền Nam
Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả:
-Mãng cầu
-Sung
-Dừa
-Đu đủ
-Xoài
Bên cạnh đó, người miền Nam không thờ cúng một số loại trái cây có cách phát âm mang ý nghĩa không tốt như chuối (Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được), lê (lê lết, đổ bể, dễ thất bại), cam, quýt (Quýt làm cam chịu),…
Cách trang trí mâm ngũ quả miền Nam thông dụng nhất là đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước do có hình dáng to và khá nặng để đỡ các loại trái khác rồi sau đó mới lần lượt bày những loại quả còn lại lên.
3.Cách chưng mâm ngũ quả đẹp để gặp may mắn
Cách bày mâm ngũ quả 1
Nguyên liệu
-12 quả quýt
-5 quả xoài
-1 quả vú sữa
-1 quả phật thủ
-1 quả thanh long
-1 quả lê
-1 quả táo
-Quất (tùy ý muốn)
Cách thực hiện
Bước 1 Đầu tiên, ta sẽ đặt quýt vào trong lòng dĩa.
Bước 2 Sau đó trên thành dĩa thì đặt xen kẽ 1 quả xoài với 1 quả quýt.
Bước 3 Tiếp đến, đặt thanh long ở giữa (phía trên quýt), xung quanh là vú sữa, phật thủ, táo, 1 quả quýt và lê để giữ thanh long đứng vững.
Bước 4 Cuối cũng, đặt ớt vào giữa xoài và quýt ở thành dĩa, quất thì trang trí vào những khoảng trống sao cho đẹp mắt là được.
Cách chưng mâm ngũ quả (cách 1)Chưng mâm ngũ quả theo kiểu này vừa đơn giản nhưng lại đẹp mắt
Thành phẩm
Cách bày mâm ngũ quả 2
Nguyên liệu
-14 quả quýt
-1 quả dưa hấu
-1 quả lê
-1 quả phật thủ
-1 quả táo
-4 quả xoài
-1 quả vú sữa
-Quất (tủy ý muốn)
Cách thực hiện
Bước 1 Đầu tiên, đặt dưa hấu vào giữa dĩa, đồng thời xếp đầy quýt ở thành dĩa.
Bước 2 Để giữ vững dưa hấu, ta sẽ đặt bên cạnh quả phật thủ và quả lê, phía trước và sau sẽ là xoài và quýt.
Bước 3 Sau đó, đặt thêm vào bên cạnh dưa hấu một quả táo và một quả vú sữa ở phía trên mặt.
Thành phẩm
Cách bày mâm ngũ quả 3
Nguyên liệu
-1 nải chuối
-1 quả mãng cầu
-2 quả táo
-1 quả lê
-10 quả quýt
-2 quả vú sữa
-1 quả phật thủ
-1 quả thanh long
-2 quả xoài
-Quất (tùy ý muốn)
Cách thực hiện
Bước 1 Đầu tiên, đặt vào giữa dĩa nải chuối.
Bước 2 Sau đó, xung quanh phía dưới nải chuối ta sẽ thêm vào 1 quả xoài, 2 quả vú sữa và 2 quả táo đối xứng hai bên ở mặt trước.
Bước 3 Bên cạnh nải chuối, ta đặt vào mỗi bên 2 quả quýt xếp chồng lên nhau. vs
Bước 4 Còn mặt sau, đặt quả thanh long lên giữa nải chuối, xung quanh là quả xoài, quả phật thủ và quả lê, đồng thời bày trí các quả quýt phía dưới để giữ vững.
Bước 5 Cuối cùng, đặt phía sau là quả mãng cầu, xung quanh thành dĩa là những quả ớt và quất sao cho đẹp mắt.
Thành phẩm
Cách bày mâm ngũ quả 4
Nguyên liệu
-1 quả dưa hấu
-2 quả xoài
-1 quả quýt
-2 trái mãng cầu
-1 trái đu đủ
-1 trái dừa
-2 quả thơm
Cách thực hiện
Bước 1 Đầu tiên, bạn đặt những trái có kích thước to để làm trụ rồi đặt những trái nhỏ xen kẻ xung quanh.
Bước 2 Sau đó bạn trang trí xung quanh bằng những phụ kiện như quạt giấy, hoa trạng nguyên, lá kim tiền, những cây treo và cố định bằng súng bắn keo.
Thành phẩm
4. Một số lưu ý cần tránh khi bày mâm ngũ quả ngày Tết
Hiểu sai về ý nghĩa mâm ngũ quả, ý nghĩa từng quả
Mâm ngũ quả mang ý nghĩa theo thuyết Ngũ hành của phương đông. Vì thế khi trang trí mâm ngũ quả bạn cũng bắt buộc làm theo để tránh mắc lỗi như chọn các loại trái cây không có ý nghĩa hoặc không đủ 5 màu của ngũ hành.
Bạn có thể tham khảo một số loại trái cây tương ứng với Ngũ hành:
Kim – màu trắng: Dưa lê trắng, lê trắng,…
Mộc – màu xanh lá: Dưa hấu, chuối xanh, xoài xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, trái na, trái sung, trái dừa,…
Thủy – màu đen: Nho đen, vú sữa hay những trái cây có màu sậm tối.
Hỏa – màu đỏ: Táo đỏ, trái hồng, trái dừa lửa, thanh long,…
Thổ – màu vàng: Cam vàng, quýt vàng, dưa hấu vàng, dưa lê vàng, xoài chín, phật thủ,…
Rửa quả cho sạch để bày
Thông thường nhiều người suy nghĩ rằng khi trang trí mâm ngũ quả thì các loại trái cây phải bóng loáng, đẹp tuy nhiên điều này sẽ làm cho trái cây bị héo nhanh, không trưng được lâu.
Do đó các bạn chỉ cần dùng giấy ướt lau sạch vỏ ngoài của trái cây, sau đó phết một lớp dầu ăn thật mỏng lên để tạo lớp vỏ bóng loáng cực kỳ đẹp mắt
Sai lầm khi chưng quá 5 quả
Các loại hoa quả, trái cây ngày càng đa dạng hơn rất nhiều nhưng không vì thế mà bày tất cả lên mâm ngũ quả, rất nhiều người muốn bày nhiều loại quả hơn. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý mâm ngũ quả thì chỉ bày quả chứ không nên đặt thêm hoa hoặc bất cứ thực phẩm nào khác nữa.
Chọn sai số lượng quả
Nải chuối khi đem chưng phải đều, các quả phân bổ đều nhau và hướng lên trên như bàn tay xòe ra nâng đỡ và số quả phải là lẻ, hứng lộc bao bọc cho toàn thể gia đình. Khi chọn quả yêu cầu quả to, tay dài mập, đều nhau, da quả phải trơn, vàng chanh hoặc xanh nhạt, có mùi thơm thoang thoảng của chanh tươi.
5. Cách chọn các loại quả bày trong ngày tết
Để có một mâm ngũ quả đẹp, màu sắc tươi mới, để được lâu, người tiêu dùng nên cẩn thận kỹ càng trong khâu chọn lựa vì mỗi dịp Tết đến, hàng hóa rất nhiều nên cần phải có sự sáng suốt trong khâu mua hàng đặc biệt là trái cây bày mâm ngũ quả, cụ thể:
Cách chọn các loại quả bày trong ngày tếtHình ảnh mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc
Chọn quả mới chín tới để vẫn có màu sắc tươi và bày được lâu.
Chọn quả chắc tay, không bị dập, trầy xước còn cuống và lá.
Không nên rửa quả sẽ làm quả nhanh bị héo hoặc hỏng nếu có chỗ đọng nước.
6. Hình ảnh về mâm ngũ quả đẹp
Mời bạn tham khảo những mẫu mâm ngũ quả Tết đẹp và đầy ý nghĩa.
Mâm ngũ quả với quả Phật thủ ở giữa giúp mang lại may mắn cho năm mới
Mâm ngũ quả khắc chữ Mâm ngũ quả khắc chữ
Mâm ngũ quả khắc chữ và hình lạ mắt
Mâm ngũ quả đa màu sắc mang lại may mắn…
Ngoài ra, bạn có thể tham khảo một số mâm ngũ quả khác như:
7. Sự giống và khác nhau của mâm ngũ quả 3 miền
Điểm giống nhau:
Bày biện mâm ngũ quả là nét đẹp đặc trưng của các dịp Tết đến, xuân về của người Việt Nam. Nên là dù miền nào thì nó đều có chung ý nghĩa là thể hiện lòng tôn kính, đạo lý uống nước nhớ nguồn tốt đẹp của con cháu với ông bà, tổ tiên.
Điểm khác nhau:
Mâm ngũ quả của 3 miền có sự khác nhau
Dù có sự khác nhau trong mâm ngũ quả của mỗi vùng miền nhưng mục đích trên hết vẫn là muốn bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, cội nguồn.
