Một buổi chiều cuối tuần, trong căn bếp nhỏ ấm cúng của gia đình, ông Tr (65 tuổi) đang hí hoáy chuẩn bị bữa tối. Chiếc nồi chiên không dầu – món quà sinh nhật mà con cháu mới tặng – đã trở thành “bạn đồng hành” của ông mỗi ngày. Ông thích thú đến mức hễ thứ gì cũng bỏ vào nướng: từ sườn non, cánh gà cho tới khoai lang, ngô ngọt. Nhưng điều ông tâm đắc nhất chính là… tấm giấy bạc sáng loáng mà ông luôn lót vào đáy nồi.
“Lót thế cho đỡ bẩn nồi, tiện lắm chứ!”, ông nói đầy đắc ý.
Thế nhưng hôm ấy, một người bạn hàng xóm ghé qua. Nhìn thấy ông đang bọc kín cánh gà bằng giấy bạc, người bạn khẽ nhắc:
“Anh Tr à, nghe nói dùng giấy bạc nhiều dễ bị sa sút trí nhớ đấy.”
Ông Tr giật mình.
Cả đời ông dùng giấy bạc, từ thời còn trẻ đến khi về hưu, vậy chẳng lẽ tấm giấy tiện lợi ấy lại là “thủ phạm âm thầm” gây hại cho não?
Nhìn sang vợ – dạo này hay quên trước quên sau – ông càng thêm hoang mang. Tối hôm đó, ông trằn trọc mãi, đầu óc cứ luẩn quẩn câu hỏi:
Giấy bạc – thứ gần như nhà nào cũng dùng – có thật sự độc hại như lời đồn?
Giấy bạc có thật sự gây hại?
Trên thực tế, nhiều nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra rằng nhôm – thành phần chính của giấy bạc – có liên quan đến các bệnh thoái hóa thần kinh như:
-
Alzheimer (sa sút trí tuệ)
-
ALS (xơ cứng teo cơ)
Tuy nhiên, nguy cơ này không đến từ việc “nhìn thấy nhôm là nguy hiểm”, mà phụ thuộc vào chất lượng giấy bạc và cách sử dụng.
Giấy bạc đạt chuẩn thực phẩm thường có lớp oxy hóa bảo vệ, khiến nhôm khó hòa tan.
Nhưng khi nướng ở nhiệt độ cao, lớp bảo vệ này dễ bị phá vỡ.
Thực phẩm càng chua, nhôm càng dễ thẩm thấu vào món ăn.
Nếu giấy bị vò, gập, tái sử dụng, bề mặt càng mất ổn định và nguy cơ càng cao.
Ví dụ, khi bạn bọc cà chua, chanh, thịt gà tẩm giấm… rồi nướng ở 200–220°C, lượng nhôm nhiễm vào thức ăn có thể tăng lên đáng kể. Đặc biệt đáng báo động là những loại giấy bạc giá rẻ, kém chất lượng, làm từ nhôm tái chế, có thể lẫn các kim loại nặng.
WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) khuyến cáo:
Cơ thể không nên hấp thụ quá 2 mg nhôm/kg cân nặng/tuần.
Nếu vượt ngưỡng trong thời gian dài, nhôm có thể tích tụ trong:
-
Xương
-
Gan
-
Thận
-
Não bộ
Và từ đó có thể gây rối loạn dẫn truyền thần kinh, thúc đẩy sự hình thành beta-amyloid – dấu hiệu điển hình của Alzheimer.
Dùng giấy bạc (giấy nhôm/aluminum foil) không nguy hiểm nếu sử dụng đúng cách, nhưng nếu dùng sai, đặc biệt trong nấu ăn ở nhiệt độ cao, có thể gây ra một số tác hại tiềm ẩn. Dưới đây là những điều cần biết:
Nhôm có thể thôi nhiễm vào thức ăn
Khi dùng giấy bạc để bọc đồ ăn nhiệt độ cao (nướng, hấp, quay), đặc biệt là đồ chua – mặn – cay – nhiều gia vị, nhôm dễ bị hòa tan và ngấm vào thức ăn.
Hấp thụ nhôm quá nhiều có thể liên quan đến:
-
Rối loạn tiêu hóa
-
Ảnh hưởng thần kinh (nghiên cứu gợi ý nhưng chưa khẳng định)
-
Không tốt với người bệnh thận vì khó đào thải nhôm
Không nên dùng trong lò vi sóng
Giấy bạc trong lò vi sóng có thể:
-
Gây tia lửa điện, chập điện, cháy nổ
-
Làm hỏng lò
Chỉ dùng khi nhà sản xuất lò ghi rõ cho phép dùng một phần giấy bạc.
Có thể gây cháy khi dùng sai trong lò nướng
Trong lò nướng, nếu giấy bạc chạm vào thanh nhiệt hoặc dùng để lót đáy lò sẽ:
-
Cản trở luồng khí nóng
-
Gây cháy hoặc giảm tuổi thọ lò
-
Dẫn đến nhiệt tập trung, biến dạng giấy bạc
Không nên lót giấy bạc ở đáy nồi chiên không dầu
Lý do:
-
Chặn lưu thông khí nóng → thức ăn chín không đều
-
Có thể cháy nếu giấy bạc bay lên và chạm vào dây nhiệt
-
Làm hỏng mâm nhiệt theo thời gian
Ai nên hạn chế sử dụng?
-
Người bệnh thận
-
Người già
-
Trẻ nhỏ
(Họ khó đào thải nhôm hơn người khỏe mạnh)
Gợi ý sử dụng an toàn
-
Dùng giấy bạc để bọc mặt ngoài của thực phẩm, tránh tiếp xúc trực tiếp (ví dụ: bọc khay nướng).
-
Tránh nướng chua – mặn – nhiều gia vị bằng giấy bạc (ví dụ: chanh, giấm, cà chua, mắm, muối).
-
Dùng giấy nến, khuôn thủy tinh hoặc inox thay thế khi có thể.
Lời khuyên khi dùng giấy bạc
Giấy bạc không phải kẻ thù. Nó an toàn nếu dùng đúng cách, và rủi ro chỉ tăng khi:
-
Dùng mỗi ngày
-
Nướng ở nhiệt độ cao
-
Bọc thực phẩm có tính axit
-
Dùng giấy bạc kém chất lượng
Để an toàn hơn, có thể thay thế bằng:
-
Giấy nướng (baking paper)
-
Khay thủy tinh chịu nhiệt
-
Đĩa gốm, sứ
Những lựa chọn này không chỉ an toàn mà còn giữ trọn hương vị tự nhiên của món ăn.
3 vật dụng bếp quen thuộc cũng tiềm ẩn nguy cơ
Không chỉ giấy bạc, nhiều đồ dùng trong bếp cũng có thể gây hại nếu sử dụng sai cách:
Nồi áp suất và muôi nhôm
Khi đun nấu thực phẩm có tính axit, nhôm sẽ dễ thôi nhiễm hơn. Dùng lâu dài có thể tích tụ trong cơ thể.
Lời khuyên: chuyển sang nồi inox, nồi gốm phủ men.
Bát “giả sứ” có mùi nhựa
Khi gặp nhiệt, chúng có thể giải phóng melamine và formaldehyde – chất độc với gan, thận và hệ thần kinh.
Chỉ dùng bát có nguồn gốc rõ ràng, đạt chuẩn an toàn.
Chảo chống dính bị bong tróc
Khi lớp Teflon sứt mẻ, nấu ở nhiệt độ cao có thể sinh ra khí độc.
Hãy thay ngay khi chảo trầy xước.
Kết lời
Căn bếp là trái tim của một ngôi nhà. Nhưng đôi khi, chính những thói quen “tiện tay” lại vô tình che giấu những nguy cơ tiềm ẩn.
Chỉ cần thay đổi một chút – chọn đúng vật dụng, nấu đúng cách – bạn đã bảo vệ cả gia đình khỏi những rủi ro âm thầm, đặc biệt là đối với người lớn tuổi như ông Trương.
Sức khỏe luôn bắt đầu từ những việc nhỏ nhất trong mỗi bữa ăn.
