12 dấu hiệu bệnh tiểu đường dễ nhận biết khi nào cần gặp bác sĩ

Tiểu đường là gì?

Tiểu đường, hay còn gọi là đái tháo đường, là một bệnh lý mạn tính xảy ra khi lượng đường (glucose) trong máu luôn duy trì ở mức cao hơn bình thường. Nguyên nhân chủ yếu là do cơ thể thiếu hụt insulin hoặc không sử dụng insulin một cách hiệu quả. Điều này dẫn đến tình trạng rối loạn chuyển hóa đường, khiến đường không được chuyển hóa thành năng lượng mà tích tụ trong máu.

Theo thời gian, lượng đường trong máu cao kéo dài có thể gây tổn thương đến nhiều cơ quan quan trọng như tim, mắt, thận và hệ thần kinh. Đặc biệt, biến chứng tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người mắc bệnh tiểu đường nếu không được kiểm soát tốt.

Nhận biết dấu hiệu bệnh tiểu đường

Các dấu hiệu ban đầu của bệnh tiểu đường thường liên quan đến việc lượng đường trong máu tăng cao. Với tiểu đường tuýp 2 – dạng phổ biến nhất – các triệu chứng thường âm thầm, nhẹ và dễ bị bỏ qua. Nhiều người chỉ phát hiện mình mắc bệnh khi đã xuất hiện những biến chứng nghiêm trọng do bệnh gây ra.

Đối với bệnh tiểu đường type 1, các triệu chứng thường xuất hiện nhanh chóng, chỉ trong vòng vài ngày đến vài tuần. So với tiểu đường type 2, các biểu hiện của type 1 thường nghiêm trọng hơn rất nhiều.

1. Dấu hiệu nhận biết sớm của bệnh tiểu đường

Cả tiểu đường type 1 và type 2 đều có một số dấu hiệu cảnh báo ban đầu giống nhau, bao gồm: cảm giác đói và mệt mỏi, tiểu nhiều, khát nước liên tục, khô miệng, ngứa da và nhìn mờ. Tuy nhiên, mỗi loại cũng có những đặc điểm riêng biệt.

1.1. Cảm giác đói và mệt mỏi bất thường

Sau khi ăn, cơ thể sẽ chuyển hóa thức ăn thành glucose – nguồn năng lượng chính cho tế bào. Tuy nhiên, để glucose đi vào tế bào, cơ thể cần có insulin. Nếu insulin không được sản xuất đủ hoặc nếu tế bào không phản ứng với insulin, glucose sẽ không thể được hấp thụ. Kết quả là cơ thể không có đủ năng lượng để hoạt động, dẫn đến cảm giác đói liên tục và mệt mỏi kéo dài.

1.2. Đi tiểu thường xuyên và luôn cảm thấy khát nước

Thông thường, một người khỏe mạnh sẽ đi tiểu từ 4 đến 7 lần mỗi ngày. Tuy nhiên, người mắc bệnh đái tháo đường lại có xu hướng đi tiểu nhiều hơn. Nguyên nhân là do khi lượng đường trong máu tăng cao, thận không thể hấp thu hết glucose. Lúc này, cơ thể buộc phải đào thải lượng đường dư thừa qua nước tiểu, dẫn đến việc sản sinh nhiều nước tiểu hơn bình thường. Hệ quả là người bệnh đi tiểu nhiều lần, kèm theo cảm giác khát nước kéo dài. Điều này tạo thành một vòng lặp: uống nước nhiều hơn và tiểu nhiều hơn — một trong những dấu hiệu đặc trưng của bệnh tiểu đường.

1.3. Khô miệng và ngứa da

Khi cơ thể ưu tiên sử dụng chất lỏng để sản xuất nước tiểu nhằm loại bỏ đường dư thừa, lượng nước dành cho các bộ phận khác sẽ bị thiếu hụt. Điều này dẫn đến tình trạng khô miệng và mất nước. Da không được cung cấp đủ độ ẩm sẽ trở nên khô ráp, dễ kích ứng và ngứa ngáy.

1.4. Mờ mắt

Sự thay đổi lượng chất lỏng trong cơ thể có thể khiến thủy tinh thể trong mắt bị sưng lên. Khi thủy tinh thể thay đổi hình dạng, tầm nhìn sẽ bị ảnh hưởng: hình ảnh trở nên méo mó, độ nét suy giảm. Đây là một biểu hiện phổ biến khi lượng đường trong máu không được kiểm soát tốt.

2. Triệu chứng của bệnh tiểu đường type 2

2.1. Dễ bị nhiễm trùng và nhiễm nấm

Cả nam và nữ mắc tiểu đường type 2 đều có nguy cơ cao bị nhiễm nấm men, do loại nấm này sử dụng glucose làm nguồn dinh dưỡng. Khi lượng đường trong máu tăng cao, nấm men phát triển mạnh, đặc biệt ở những vùng da có nếp gấp, ẩm ướt như kẽ tay, kẽ chân, dưới ngực hoặc quanh vùng sinh dục.

2.2. Vết thương chậm lành

Khi đường huyết duy trì ở mức cao trong thời gian dài, cơ thể có thể gặp vấn đề về lưu thông máu và tổn thương thần kinh. Điều này làm suy giảm khả năng tự chữa lành của cơ thể, khiến các vết cắt, loét hoặc trầy xước lâu lành hơn bình thường.

2.3. Tê bì, mất cảm giác ở chân tay

Cảm giác tê bì hoặc đau nhức ở chân là dấu hiệu phổ biến của tổn thương thần kinh do đường huyết cao kéo dài. Không chỉ ảnh hưởng đến chân tay, tình trạng này còn có thể tác động đến các dây thần kinh khác như thần kinh cảm giác (nóng, lạnh, đau), thần kinh vận động (liên quan đến cử động), hoặc thần kinh tự chủ – loại kiểm soát hoạt động của dạ dày, tim và các cơ quan nội tạng khác.

Tổn thương thần kinh là một trong những dấu hiệu điển hình của bệnh lý thần kinh do đái tháo đường gây ra. Đây là biến chứng phổ biến, thường xảy ra ở cả bệnh nhân mắc tiểu đường type 1 và type 2.

3. Triệu chứng của bệnh tiểu đường type 1

3.1. Giảm cân không rõ nguyên nhân

Khi cơ thể không thể hấp thụ năng lượng từ thực phẩm như bình thường, nó sẽ chuyển sang sử dụng cơ và mỡ làm nguồn năng lượng thay thế. Do đó, cân nặng có thể giảm sút dù chế độ ăn không có sự thay đổi đáng kể.

3.2. Buồn nôn và nôn mửa

Trong quá trình đốt cháy chất béo để tạo năng lượng, cơ thể tạo ra các hợp chất gọi là ketone. Khi lượng ketone tích tụ quá mức trong máu, chúng làm tăng tính axit của máu, dẫn đến tình trạng nhiễm toan ceton – một biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng. Buồn nôn và nôn thường là dấu hiệu cảnh báo sớm của tình trạng này. Người mắc tiểu đường cần theo dõi và xét nghiệm ketone định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ để kiểm soát nguy cơ.

3.3. Rối loạn giấc ngủ (khó ngủ, ngưng thở khi ngủ…)

Người mắc bệnh đái tháo đường thường gặp phải các vấn đề về giấc ngủ, như khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu hoặc buồn ngủ vào ban ngày. Có người ngủ quá nhiều, trong khi số khác lại không thể ngủ đủ giấc. Ngoài ra, người bệnh còn có thể đối mặt với một số rối loạn giấc ngủ đặc thù như:

Chứng ngưng thở khi ngủ: Đây là hiện tượng người bệnh ngừng thở từng lúc trong khi ngủ, do đường hô hấp trên bị tắc nghẽn, khiến không khí không thể vào phổi. Hậu quả là nồng độ oxy trong máu giảm xuống, ảnh hưởng đến hoạt động của não và tim. Ước tính có khoảng 2/3 số người thừa cân bị ảnh hưởng bởi chứng ngưng thở khi ngủ.

Tình trạng này cũng làm gián đoạn các giai đoạn tự nhiên của giấc ngủ. Một số nghiên cứu cho thấy rối loạn giấc ngủ có thể dẫn đến suy giảm hormone tăng trưởng – loại hormone đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển cơ thể, sửa chữa tế bào và điều hòa quá trình trao đổi chất. Khi hormone này bị thiếu hụt, cơ thể dễ tích mỡ (đặc biệt là mỡ bụng), khó xây dựng khối cơ, và dễ dẫn đến tình trạng kháng insulin. Điều này góp phần làm bệnh đái tháo đường tiến triển nghiêm trọng hơn.

Những biến chứng nguy hiểm liên quan đến giấc ngủ ở người bệnh

Tổn thương thần kinh ngoại biên:

Tình trạng tổn thương các dây thần kinh ở bàn chân và chân có thể gây ra cảm giác tê, ngứa ran, rát bỏng hoặc đau, thậm chí mất cảm giác. Những triệu chứng này thường xuất hiện vào ban đêm, gây gián đoạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến chất lượng nghỉ ngơi.
Hội chứng chân không yên:

Đây là một dạng rối loạn giấc ngủ đặc trưng bởi cảm giác thôi thúc mạnh mẽ phải cử động chân. Người bệnh khó cưỡng lại cảm giác này, thường kèm theo ngứa ran, tê hoặc rát ở chân, khiến họ trằn trọc và khó đi vào giấc ngủ sâu.
Rối loạn đường huyết (hạ và tăng đường huyết):

Cả hai tình trạng đều gây ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ. Tăng đường huyết khiến người bệnh cảm thấy bức bối, nóng nực, khó chịu. Trong khi đó, hạ đường huyết gây đói, chóng mặt, hoa mắt và vã mồ hôi, làm giấc ngủ bị chập chờn hoặc khó khởi phát.
Ngủ ngáy và nguy cơ ngưng thở khi ngủ:

Ngủ ngáy thường liên quan đến béo phì hoặc chế độ ăn nhiều chất béo. Tình trạng này không chỉ làm giảm chất lượng giấc ngủ mà còn làm tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ – một yếu tố nguy hiểm góp phần vào bệnh tiểu đường type 2, tim mạch, tăng huyết áp, viêm khớp và đột quỵ.

Ngủ gà ngủ gật – Có phải dấu hiệu cảnh báo bệnh tiểu đường?

Ngủ gà ngủ gật là trạng thái mơ màng, không ngủ sâu giấc và dễ bị đánh thức bởi các yếu tố bên ngoài như tiếng ồn, ánh sáng, thay đổi nhiệt độ… Tình trạng này thường xảy ra ở những người gặp khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ sâu và chất lượng. Nếu tình trạng buồn ngủ kéo dài liên tục, người bệnh nên thăm khám để kiểm tra sức khỏe và tìm ra nguyên nhân chính xác.

Bên cạnh biểu hiện ngủ gà ngủ gật, hiện tượng “sụp mí mắt” sau khi ăn no (hay còn gọi vui là “trùng da mắt sau khi căng da bụng”) cũng được xem là dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh tiểu đường. Khi cơ thể nạp vào một lượng lớn tinh bột, glucose trong máu tăng cao. Để xử lý lượng đường dư thừa này, tuyến tụy phải tiết ra nhiều insulin nhằm đưa glucose vào tế bào. Quá trình này khiến đường huyết giảm nhanh chóng, đồng thời dinh dưỡng chưa kịp chuyển hóa lên não, dẫn đến cảm giác buồn ngủ, mệt mỏi. Nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên và kéo dài, đó có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang rối loạn chuyển hóa đường – một đặc trưng của bệnh đái tháo đường.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Bất kỳ ai có dấu hiệu sớm của bệnh tiểu đường đều nên đến khám tại chuyên khoa Nội tiết – Đái tháo đường. Một số triệu chứng cần đặc biệt lưu ý gồm: đau bụng, cảm giác yếu ớt, khát nước dữ dội, đi tiểu nhiều, đau bụng dữ dội, thở nhanh và sâu hơn bình thường, hơi thở có mùi lạ như mùi táo chín hoặc mùi sơn móng tay. Đây có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang có lượng ceton trong máu cao – một biến chứng nguy hiểm của tiểu đường.

Ngoài ra, những người có nguy cơ cao mắc tiểu đường, chẳng hạn như người trên 45 tuổi hoặc có người thân trong gia đình từng mắc bệnh, cũng nên đi kiểm tra định kỳ. Việc xét nghiệm và chẩn đoán sớm sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng như tổn thương thần kinh, rối loạn tim mạch và nhiều vấn đề nghiêm trọng khác.

Bên cạnh các dấu hiệu ban đầu, người bệnh cũng nên đến gặp bác sĩ ngay khi xuất hiện các biến chứng, để được điều trị kịp thời và tránh bệnh tiến triển nặng. Các dấu hiệu biến chứng bao gồm:

Vết loét hoặc vết thương lâu lành
Ngứa da, đặc biệt ở vùng âm đạo hoặc bẹn
Nhiễm nấm men tái phát nhiều lần
Tăng cân bất thường
Da sẫm màu, mềm mịn ở cổ, nách hoặc bẹn
Tê hoặc ngứa ran ở tay và chân
Thị lực suy giảm
Rối loạn cương dương hoặc bất lực
Các triệu chứng hạ đường huyết như: mệt mỏi, lo lắng, vã mồ hôi, run rẩy, đói, buồn ngủ, khó tập trung, chóng mặt, cảm giác tê môi hoặc lưỡi
Tim đập nhanh, da nhợt nhạt, đau đầu, nhìn mờ, gặp ác mộng hoặc co giật khi ngủ

Ngoài ra, tăng đường huyết cũng là dấu hiệu cần theo dõi kỹ với các biểu hiện: khát nước nhiều, mờ mắt, đi tiểu nhiều, cảm giác đói thường xuyên, tê chân, mệt mỏi, sụt cân, nhiễm trùng da hoặc âm đạo, vết thương khó lành, đường huyết >180 mg/dL.

Hội chứng tăng áp lực thẩm thấu do tăng đường huyết không kèm ceton là một biến chứng nghiêm trọng, thường xảy ra ở bệnh nhân tiểu đường type 2. Biến chứng này có thể dẫn đến hôn mê hoặc tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm: